Carl Jung-ÁP DỤNG NGUYÊN MẪU CHO XÂY DỰNG NHÂN VẬT – KỊCH BẢN P1

Lý thuyết nguyên mẫu (archetype theory) là một nhánh quan trọng trong phân tâm học biểu tượng do Carl Gustav Jung phát triển vào đầu thế kỷ XX. Theo Jung, tâm thức con người không chỉ mang tính cá nhân mà còn chịu ảnh hưởng bởi vô thức tập thể (collective unconscious) — một tầng sâu tâm lý chứa đựng các hình ảnh, biểu tượng và mô thức hành vi nguyên sơ đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Những hình ảnh phổ quát này được gọi là nguyên mẫu (archetypes).

Trong nghệ thuật kể chuyện, đặc biệt là điện ảnh, các nguyên mẫu Jung không chỉ là công cụ để xây dựng nhân vật mà còn giúp lý giải mối liên hệ giữa hành trình tâm lý cá nhân và cấu trúc biểu tượng mang tính phổ quát. Nhân vật điện ảnh vì thế thường không chỉ tồn tại như cá thể riêng biệt mà còn đại diện cho một lực lượng tinh thần, một nguyên lý biểu tượng, hoặc một nỗi ám ảnh chung của nhân loại.

Những nguyên mẫu như Anh hùng, Cái bóng, Người mẹ vĩ đại, hay Kẻ đá nh lừa… xuất hiện phổ biến trong điện ảnh không chỉ vì tính dễ nhận diện, mà còn bởi chúng khơi gợi trực giác tập thể của người xem – vốn đã “giao thoa” với những hình ảnh ấy từ văn hóa, tôn giáo, thần thoại và lịch sử.

Do đó, việc tiếp cận nhân vật điện ảnh từ lăng kính nguyên mẫu Jung không chỉ giúp người làm phim khai thác chiều sâu tâm lý – triết lý trong sáng tạo mà còn giúp nhà nghiên cứu mở rộng khả năng phân tích cấu trúc biểu tượng và hành trình tâm thức trong điện ảnh hiện đại và cổ điển.

Đặc điểm:

Hành trình vượt qua thử thách, chiến đấu với bóng tối (Shadow) để trưởng thành.

Đại diện cho sự can đảm, hy si nh, ý chí vượt lên ngh ịch cảnh.

Ví dụ:

Luke Skywalker trong Star Wars – hành trình trở thành Jedi thể hiện quá trình trưởng thành tâm lý và đạo đức.

Simba trong The Lion King – thoát khỏi quá khứ, đối mặt với trách nhiệm kế vị và cái chết của cha.

Đặc điểm:

Biểu tượng cho phần “bản năng bị kìm nén” hoặc mặt tối trong tâm lý con người.

Là phần đối kháng với ý thức và thường xuất hiện như nhân vật phản diện.

Ví dụ:

Darth Vader (Star Wars) – phần tối của chính Hero (Luke Skywalker), cũng là biểu hiện cho sự sa ngã vào quyền lực.

Joker (The Dark Knight, 2008) – bóng tối đối lập với lý tưởng đạo đức của Batman.

Đặc điểm:

Cố vấn, dẫn đường cho Hero.

Đại diện cho trí tuệ tiềm thức và sự giác ngộ.

Ví dụ:

Gandalf trong The Lord of the Rings – hướng dẫn Frodo trong hành trình diệt nhẫn.

Yoda trong Star Wars – đại diện cho trí tuệ, truyền dạy tri thức nội tâm.

Đặc điểm:

Anima là yếu tố nữ tính trong tâm lý nam giới, Animus là yếu tố nam tính trong tâm lý nữ giới.

Thường đại diện cho hình tượng tình yêu lý tưởng hóa, khơi gợi sự thay đổi.

Ví dụ:

Clementine trong Eternal Sunshine of the Spotless Mind – là Anima khơi dậy phần cảm xúc sâu kín và sự chữa lành của Joel.

Travis Bickle (Taxi Driver) – có sự mất kết nối với Anima dẫn đến lối sống lệch lạc, thể hiện khủ ng hoả ng nam tính thời h ậu ch iến.

Đặc điểm:

Biểu tượng cho tiềm năng phát triển, hy vọng, sự trong sáng.

Là phần chưa trưởng thành của nhân vật chính hoặc biểu hiện tâm thức chưa hoàn thiện.

Ví dụ:

Amélie Poulain trong Amélie – mang tinh thần trẻ thơ, mong muốn cải thiện thế giới nhưng còn xa lạ với tình cảm trưởng thành.

Bruno trong Life is Beautiful – cái nhìn ngây thơ của trẻ nhỏ trong bối cảnh tàn khốc của trại tập trung Đ ức Q uốc Xã.

Đặc điểm:

Người sở hữu tri thức huyền bí, tạo ra thay đổi lớn.

Có thể là người chuyển hóa thế giới hoặc dẫn dắt người khác thay đổi bản thân.

Ví dụ:

Morpheus trong The Matrix – giúp Neo “thức tỉnh” khỏi ảo ảnh thực tại.

Dr. Strange trong Vũ trụ Marvel – hành trình từ kiêu ngạo đến giác ngộ và chấp nhận vai trò người bảo vệ thực tại.

Hệ thống nguyên mẫu Jung là công cụ phân tích tâm lý – trần thuật học – biểu tượng học cực kỳ hiệu quả trong điện ảnh. Các nhân vật điện ảnh thường không chỉ đại diện cho một archetype, mà là sự lai ghép – chuyển hóa qua hành trình tâm lý.

…..