Đừng mỹ miều hoá góc tối!

Không ai trong chúng ta là không có góc tối. Những phần nhỏ nhen, ích kỷ, hiếu thắng, hay thù dai. Những phần từng bị tổn thương, từng làm tổn thương, từng che giấu sự bất lực bằng vẻ ngoài mạnh mẽ. Nhưng điều kỳ lạ là: trong hành trình gọi là “phát triển bản thân”, phần đông người ta không bắt đầu từ chỗ đó. Ta không nhìn vào bên trong. Ta chỉ chăm chăm chỉnh sửa bề ngoài.

Ta học cách ăn nói điềm đạm, cách viết caption sâu sắc, cách trình bày logic, cách dùng từ đúng đắn. Ta xây dựng hình ảnh. Ta nâng cấp kỹ năng. Ta sắp xếp thời gian hợp lý, đọc sách đúng tủ, đặt mục tiêu đúng mô hình. Ta trở nên “đẹp” hơn — theo cách mà thế giới này dễ tiếp nhận. Nhưng bên trong, góc tối vẫn còn nguyên. Chỉ là nó biết mặc áo mới hơn. Biết nở nụ cười đúng lúc. Biết nói những điều nghe có vẻ bao dung. Biết xin lỗi rất khéo, mà không thực sự thấy mình sai.

Cái đáng buồn là: càng “phát triển”, ta càng có nhiều ngôn ngữ hơn để hợp lý hóa những phần chưa được chữa lành. Ta không ghen, ta “đang so sánh để học hỏi”. Ta không hiếu thắng, ta “đang giữ tiêu chuẩn cao”. Ta không thiếu kiểm soát, ta “đang bảo vệ giá trị của mình”. Và thế là, góc tối không biến mất. Nó chỉ được tái cấu trúc — tinh vi, có học thức, và được cộng đồng tung hô.

Đồng thời, ta lại soi rất kỹ góc tối của người khác. Ta nhạy với sự vụng về của họ, cái chưa tốt của họ, sự mâu thuẫn trong cách họ sống. Ta không nói to, nhưng ta có thái độ. Ta không kết tội, nhưng ta âm thầm đặt mình vào vị trí “tôi thì không như thế.” Và bằng cách ấy, ta tự làm cho mình thấy ổn hơn — mà không cần thật sự thay đổi.

Phát triển bản thân, nếu không bắt đầu từ việc đối diện với chính phần chưa được giải quyết trong mình, thì chỉ là một cách tô vẽ. Dù có học bao nhiêu kỹ năng, đạt bao nhiêu thành tựu, kiểm soát bản thân giỏi đến đâu — nếu bạn vẫn không dám nhìn thẳng vào nỗi ghen tị, sự sân si, nỗi đau bị bỏ rơi, mặc cảm thua kém hay khát khao được hơn người… thì bạn chưa đi đâu xa cả. Bạn chỉ đang đứng yên trong vỏ bọc đẹp đẽ hơn.

Sự phát triển thật không trơn tru, không sáng sủa, không vừa vặn với mọi kỳ vọng xã hội. Nó bắt đầu từ việc chấp nhận rằng: có những phần trong mình không dễ thương, không thông minh, không đáng yêu chút nào. Và chỉ khi ta đủ can đảm để đối diện, đủ khiêm tốn để thừa nhận, đủ chân thật để không diễn — thì lúc đó, ta mới thực sự bắt đầu trưởng thành.

Vì không ai có thể thật sự phát triển bằng cách tránh né chính mình.