CHỐNG LẠI HỆ THỐNG PHÂN TẦNG TƯỞNG TƯỢNG VỀ CÔNG VIỆC CÙNG SỰ CHẤP THUẬN TÙY TIỆN CỦA CHÚNG TA ĐỐI VỚI CHÚNG, ĐỒNG THỜI KHUYẾN KHÍCH MỘT KHÁI NIỆM CÔNG VIỆC PHONG PHÚ HƠN
Chuyên mục: Work | Mar 14, 2019 | 5 min read | 482 Claps
Tác giả: Mike Sturm
Minh họa: Marcel Heil/Unsplash
———————————————-
Khi 16 tuổi, tôi có tham dự bữa tiệc tốt nghiệp của một đàn anh cùng làm tại chuỗi siêu thị địa phương. Anh ấy hơn tôi một tuổi và đang bị đẩy tới một giai đoạn tiếp theo gọi là “tuổi trưởng thành”. Tôi nhớ lại một đoạn trò chuyện diễn ra trong buổi tiệc đó, thứ tôi đã nghe rất nhiều lần trong những bữa tiệc tương tự mà tôi được tham dự trong thời gian ấy. Chúng xoay quanh một chủ đề duy nhất, rằng những người lớn trẻ tuổi này sẽ làm gì trong tương lai. Tất cả chúng ta sẽ đi về đâu? Và chúng ta sẽ làm gì trong phần còn lại của cuộc đời? Trong một lần trò chuyện cụ thể, có một người đã nói đùa rằng, dù điểm đến của mỗi người có là gì đi chăng nữa, chẳng có ai muốn bị hỏi “có thích đứng chiên khoai không” đâu.
Đó là một lời bông đùa dễ lấy — ngụ ý rằng những người đứng sau chiếc quầy bán đồ ăn nhanh đều đã đầu hàng trước cảnh đời trâu ngựa mà một công việc vô nghĩa đem lại. Nhiều người trong số chúng ta luôn đặt lời bông đùa ấy trong đầu. Nó còn có một ẩn ý khác nữa, rằng có một ranh giới rõ ràng — tồn tại ở đâu đó — giữa công việc có ý nghĩa và công việc vô nghĩa. Nhưng ranh giới đó là gì? Thứ gì phân tách một công việc có ý nghĩa với một công việc nghiền nát tâm hồn? Ranh giới ấy là khách quan hay chủ quan?
Tôi hoài nghi rằng, giống như nhiều thứ mà ta dùng làm cơ sở cho những lời nói đùa hay những câu châm ngôn an ủi, chúng ta không hề có bất kì ý niệm đáng yêu nào cả.
Thói đạo đức giả và chế độ nhân tài
Câu bông đùa về thức ăn nhanh rất dễ nói. Nhiều người trong chúng ta làm công việc đó khi còn là một đứa trẻ, và khi trình độ của chúng ta dần thay đổi, ta trở nên chán ghét nó. Chúng ta gièm pha nó, cho đó là một công việc kém cỏi và không thể trở thành một công việc có ý nghĩa. Nhưng mỗi khi chúng ta dừng xe trước một Drive-Thru, chúng ta đều hi vọng mình sẽ được phục vụ nhanh và chính xác để có thể trở lại hành trình của mình chỉ sau vài phút. Chúng ta hi vọng, hàng ngàn người khác trên khắp thế giới cũng đều hi vọng — và chung quy lại, nguyện vọng đó được đáp ứng. Trải nghiệm ấy có thể sẽ làm một ngày của tôi trở nên rực rỡ sắc màu, và điều tương tự cũng đúng với hàng triệu người khác. Vậy cớ sao chúng ta lại cho rằng công việc thuộc tuyến đầu trải nghiệm ấy là vô nghĩa?
(ND: Drive-Thru là một hình thức dịch vụ cho phép khách hàng mua trực tiếp trên xe của mình mà không cần xuống xe. Ngày nay, có rất nhiều thương hiệu phục vụ thành công với mô hình này, điển hình như McDonald’s, KFC và Burger King).
Chúng ta cho phép những giấc mộng đúc sẵn điểm sắc cho đánh giá của ta xem công việc nào có ý nghĩa và công việc nào không, và liệu điều này có ích gì cho người khác không? Tại sao chúng ta cứ ôm khư khư thứ niềm tin như vậy? Chúng chỉ được sinh ra để làm đau những người đứng dưới đáy, và tổn thương chính chúng ta nếu kết cục của ta không phải bệ cao mà ta hằng tôn thờ.
Cái kim tự tháp của chế độ nhân tài, thứ được cho là sẽ đánh giá ý nghĩa công việc, vốn chẳng có mối dây liên kết nào với các cơ sở khách quan trong thực tế. Nó đúng hơn là một mớ hổ lốn các giai thoại phán đoán giá trị dân gian — khoác lên người một tấm áo tự may rẻ tiền chỉ để khiến bản thân cảm thấy tốt hơn về những gì chúng ta phải dành những ½ thời gian thức giấc của tuổi trưởng thành để thực hiện — công việc.
Ảo tưởng về “công việc”
Chung quy lại, mọi công việc đều có thể trở nên có ý nghĩa. Có hay không phụ thuộc phần nhiều vào người làm công việc đó. Có một vài lí luận cho khẳng định này.
Thứ nhất, “công việc” không phải thứ tĩnh tồn bên ngoài người thực hiện chúng. Khi đi xin việc, tôi không thể đứng ngoài cái thùng đóng sẵn mà mình sẽ phải nhét thân vào. Nhưng kiểu gì cũng có người cảm thấy mệnh đề trên là đúng, vậy thì các bạn cứ chỉ cho tôi một nhà tuyển dụng chân thành mong đợi một người chỉ biết làm theo mô tả công việc, rồi tôi sẽ giới thiệu cho các bạn một nhà tuyển dụng không thể tuyển dụng theo cách đó về dài. Nghề nghiệp chỉ là phù du; nó chỉ là vật giữ chỗ trong một tổ chức cho đến khi nhân tố mang lại giá trị thật sự — là chính con người — tìm được đường đến đó. Một khi điều đó xảy ra, nghề nghiệp sẽ biến mất, và ở chốn cũ của nó, ta sẽ thấy con người cùng công việc của họ.
Thứ hai, khi bạn cho rằng mình đang có một “công việc”, thì quan điểm của bạn về nó liên quan mật thiết đến cách bạn chọn làm mỗi ngày. Có nhiều cách tiếp cận công việc, nhưng chúng ta có thể phân chia công việc thành hai loại chính: chủ động và thụ động.
Những người làm việc một cách thụ động có xu hướng mô tả công việc của mình như “việc khoán” và ít khi tìm được ý nghĩa của nó. Họ thường cảm thấy kiệt quệ, cho rằng con đường sự nghiệp của mình bị giới hạn bởi công việc ấy, và so sánh vị trí của mình với người khác — dù biết rất ít về công việc của đối phương.
Những người chủ động làm việc có xu hướng vừa lạc quan về công việc của mình, vừa biết cách gạt bỏ các mô tả công việc trong quá trình xác định công việc cần làm. Chủ động trong công việc tức là tìm kiếm và nỗ lực tận dụng các cơ hội — không chỉ là những cơ hội giúp bạn “thăng tiến” trong công ty, mà cả những cơ hội cải thiện bản thân và giúp đỡ người khác. Tiếp cận công việc chủ động là việc bạn cảm thấy tự hào về những gì mình đang làm và coi công việc như một tấm gương phản chiếu trình độ, tính cách và lòng tự trọng của bạn. Điều này liên quan rất ít tới nơi làm việc hoặc mô tả công việc chính thức của bạn — nhưng thứ này thường là ngẫu nhiên cả thôi.
Nơi khởi nguồn ý nghĩa
Tất cả những gì chúng ta cần biết ở đây đó là ranh giới giữa công việc “có ý nghĩa” và một công việc “vô nghĩa” gần như hoàn toàn thuộc về chủ quan. Thái độ và cách tiếp cận công việc của mỗi người sẽ quyết định mức độ hài lòng của chúng ta trong một lĩnh vực chuyên môn. Đương nhiên, bạn có thể xem xét lựa chọn một công việc phù hợp với kĩ năng, sở thích và hoài bão của mình — và bởi đó mà bạn có thể gán cho công việc ấy nhiều giá trị hơn những công việc khác.
Chẳng có gì sai khi bạn nhắm tới thứ mà mình thực sự mong muốn. Nhưng bạn cũng cần hiểu rằng — nếu bạn không đạt được mục tiêu của mình (hầu hết chúng ta đều phải trải qua những khoảnh khắc như vậy) — thì việc không được làm chính xác nghề nghiệp mà mình mong muốn sẽ không ảnh hưởng quá nhiều đến mức độ hài lòng lâu dài về công việc của bạn. Sẽ chẳng có công việc nào cung cấp cho bất kì ai loại thỏa mãn mà mỗi người đang tìm kiếm. Điều đó phải xuất phát từ cách tiếp cận chủ quan của ta đối với công việc — thứ mà không nghề nghiệp nào có khả năng kiểm soát.
Đến cuối cùng, sẽ chẳng còn thứ gọi là “nghề nghiệp”. Thứ còn tồn tại chỉ là con người và công việc — cùng tất cả những thứ họ đang đảm đương hoặc được yêu cầu làm. Chứa trong những công việc ấy — trên khắp thế giới — là hàng trăm triệu trận chiến và hàng trăm triệu người thắng cuộc. Những mục tiêu đã đạt được, những cột mốc đã chạm tới, và một cơ hội đánh giá cao chất lượng công việc của mình, bất kể công việc ấy có là gì.
Tôi không có ý nói rằng mọi người nên yên vị với những gì mình đang sở hữu. Tôi đang muốn nói rằng chúng ta không nên chấp thuận cho một hệ thống phân cấp nghề nghiệp được cướp đi của chính chúng ta và của cả người khác cơ hội nhận ra ý nghĩa trong công việc mình làm. Đây chính là thứ tối thiểu mà ta có thể làm cho bản thân, cũng như cho tất cả mọi người.
———————————————-
What Makes a Job Meaningful? by @APerfectSturm https://link.medium.com/944AlhKat5
https://www.facebook.com/groups/vietnamquora/permalink/2631126187120501/